Հավերժական մոռացում
Հավերժական մոռացում, փիլիսոփայական հայացք, ըստ որի օրգանիզմի մահից հետո նրա գիտակցությունը ընդմիշտ դադարում է գոյություն ունենալ, վրա է հասնում մշտական մոռացումը։ Այս հայացքը շատ հաճախ ասոցացվում է աթեիզմի հետ, ժխտում է մահից հետո հնարավոր կյանքի գոյությունը և գտնում, որ գիտակցությունը մահանում է մարմնի հետ։
Գիտակցության շնորհիվ է, որ օրգանիզմը կարող է ունենալ սուբյեկտիվ փորձ և իմացություն իր անձի և շրջակա աշխարհի գոյության մասին։ Ինչպես նյարդաբան և հոգեբույժ Ջիուլիո Տոնոնին է նշում. «Մենք միայն գիտակցություն ունենք և գիտակցությունն ենք. կորցրու գիտակցությունդ և ամբողջ աշխարհը կվերածվի ոչնչության»[1]։
Գլխուղեղի մահվան ընթացքում նրա բոլոր ֆունկցիաները կանգ են առնում։ Շատերը, ովքեր հավատում են, որ մահվան հետ դադարում է գոյություն ունենալ նաև գիտակցությունը, նաև գտնում են, որ գիտակցությունը գլխուղեղի գործառույթերից մեկն է։ Գիտական հետազոտությունները բացահայտել են, որ գլխուղեղի որոշ շրջաններ, ինչպես օրինակ ցանցաձև գոյացությունն է կամ տեսաթումբը, ապահովում գիտակցությունը, քանի որ այս շրջանների ցանկացած վնասում բերում է գիտակցության անհապաղ կորուստ։ Բացի այդ, միտքը նույնպես գլխուղեղից կախյալ է, ինչպես ցույց է տրվել գլխուղեղի վնասման տարբեր փորձերի ընթացքում[2]։
Փիլիսոփայության մեջ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պլատոնը իր «Սոկրատեսի պաշտպանականը» աշխատության մեջ, որը գրվել է Սոկրատեսին մահվան դատապարտումից հետո, դիմում է դատարանին, արտահայտում իր մտորումները մահվան բնույթի մասին, նշում, որ վերջին հաշվով գոյություն ունի մահվան բնույթը նկարագրող ընդամենը երկու մոտեցում։ Համաձայն առաջինի՝ հոգին կամ գիտակցությունը գաղթում է, տեղափոխվում մի էակից դեպի մյուսը։ Մյուս մոտեցման համաձայն՝ մահը մոռացում է, գիտակցության մշտական ավարտը, մարդը ոչ միայն չի զգում այլև չի կարողանում գիտակցել, ինչպես խորը առանց երազների քնի մեջ։ Սոկրատը նշում է, որ նույնիսկ մոռացումը իրեն այդքան չի վախեցնում. մոռացման ժամանակ նա գիտակից չի լինելու, հետևապես նա ազատ է լինելու ցավից և տառապանքներից։ Սոկրատը նշում է նաև, որ նույնիսկ Պարսկաստանի մեծագույն թագավորը չի կարող ավելի խաղաղ մեռնել, քան աներազ քնի ժամանակ։
Ցիցերոնը իր «Ծերության մասին» աշխատության մեջ նույնպես քննարկում է մահվան ձևերը։ Նա նույնպես եզրակացնում է, որ մահը կամ գիտակցության շարունակությունն է կամ դադարը։ Եթե գիտակցությունը շարունակելու է իր գոյությունը մեկ այլ վիճակով, ապա մահից վախենալ պետք չէ, իսկ եթե վրա է հասնելու հավերժական մոռացումը, ապա նա կազատվի աշխարհի դժբախտություններից։
Նման մտքեր արտահայտել է նաև հին հռոմեական պոետ և փիլիսոփա Լուկրեցիուսը իր «De rerum natura» (Իրերի բնույթի մասին) դիդակտիկ բանաստեղծության և Էպիկուրը՝ իր նամակների մեջ։ Վերջինս գրում է.
|
Սովորեցրու քեզ, որ մահը ոչինչ է մեզ համար, մենք բարին և չարը կարող ենք զգալ միայն զգայության առկայության դեպքում, իսկ մահը զրկում է մեզ զգալու ունակությունից։ Մահվան ճիշտ պատկերացումը մի օր ավարտվող կյանքը դարձնում է դուրեկան, չի սահմանափակում կյանքի տևողությունը։ Որովհետև կյանքը սարսափելի չէ նրանց համար, ովքեր հասկացել են, որ կյանքի ավարտի մեջ ոչ մի սարսափելի բան չկա։ Փաստորեն, չարերից մեծագույնը՝ մահը, ոչինչ է մեզ համար, տեսնելով սա, մահը չի գալիս և նույնիսկ երբ որ գալիս է, մենք չենք մահանում[3][4]։ | 
|